Trẻ chậm nói là một vấn đề được khá nhiều bậc phụ huynh quan tâm. Trong bài viết này chúng ta hãy cùng điểm qua một số kiến thức cần biết về vấn đề này
Dấu hiệu trẻ chậm nói cần lưu ý
Lời nói là một hình thức giao tiếp sử dụng âm thanh, cụ thể là hoạt động của giọng nói. Trẻ chậm nói biểu hiện khi đến một độ tuổi nhất định nhưng không giao tiếp với người thân, bạn bè và thu mình vào thế giới của riêng mình. Chậm nói xảy ra khi khả năng ngôn ngữ của trẻ phát triển chậm hơn so với những trẻ khác và các dấu hiệu sẽ khác nhau tùy theo độ tuổi.
Dấu hiệu bé chậm nói ở 3-4 tháng tuổi
Trẻ chậm nói giai đoạn này thường có biểu hiện không phản ứng với âm thanh cũng như không phát ra âm thanh để giao tiếp với người thân.
Nếu bé chưa thể giao tiếp với người thân sau 6 tháng đầu đời, trong khi các bé khác đã có phản ứng về ngôn ngữ thì bạn có thể xem xét bé có chậm nói hay không. Khi bé không bập bẹ, bập bẹ hay phản ứng khi được gọi tên, mẹ dễ dàng phát hiện bé chậm nói. Hơn nữa, con bạn sẽ không phản ứng khi người khác nói những từ đơn giản như tạm biệt hoặc vẫy tay chào bạn. Sự thiếu quan tâm đến thế giới xung quanh là biểu hiện rõ ràng nhất của tình trạng chậm nói giai đoạn này.
Dấu hiệu bé chậm nói ở 12-18 tháng tuổi
Để xác định xem con bạn có bị chậm nói hay không, hãy quan sát phản ứng của bé khi bạn nói không. Hơn nữa, nếu thích cái gì cô sẽ chỉ ra nhưng với trẻ chậm nói thì cô không tỏ thái độ gì.
Ở giai đoạn này, trẻ chậm nói sẽ có biểu hiện không muốn giao tiếp, kể cả khi cần sự trợ giúp. Hơn nữa, những từ đơn giản như “mẹ” và “ba” cháu không nói được, khi người thân hỏi cháu cũng không trả lời.
Dấu hiệu bé chậm nói ở 18-36 tháng tuổi
Ở độ tuổi lớn hơn, trẻ chậm nói không có khả năng diễn đạt bản thân và thay vào đó phải bắt chước lời nói của người khác. Khả năng giao tiếp của con bạn đã được cải thiện, nhưng bé vẫn chỉ nói khi thực sự cần thiết. Các bà mẹ có thể quan sát con mình chơi một mình, không quan tâm đến việc tương tác với người khác. Tuy nhiên, đây không phải là trường hợp tự kỷ. Cần lưu ý rằng có tới 1/4 trẻ ở độ tuổi này có biểu hiện chậm nói; tuy nhiên, vấn đề này sẽ giải quyết khi trẻ lớn hơn. Mặt khác, các mẹ không nên chủ quan mà nên quan sát, theo dõi để kịp thời điều trị và học cách dạy trẻ chậm nói.
Trẻ chậm nói không thể diễn đạt những câu và từ đơn giản khi lên ba tuổi. Cha mẹ gặp khó khăn trong việc hiểu những gì con mình nói và không phải lúc nào đứa trẻ cũng làm theo hướng dẫn của họ. Do đó, các mẹ nên chú ý đến các biểu hiện của con để xác định xem con mình có đang bị chậm nói hay không.
Bé phát triển kỹ năng ngôn ngữ ở các độ tuổi khác nhau (Nguồn: Sưu tầm)
Nguyên nhân trẻ chậm nói thường gặp
Chậm nói xảy ra khi khả năng ngôn ngữ của bé phát triển chậm hơn so với những đứa trẻ khác cùng trang lứa. Đây là một vấn đề tạm thời cần sự quan tâm và chăm sóc của cha mẹ. Dành thời gian chơi với bé để kích thích khả năng ngôn ngữ của bé là cách chữa chậm nói nhẹ hiệu quả.
Tuy nhiên, chậm nói có thể là dấu hiệu của các vấn đề nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như
Trẻ chậm nói do bệnh lý
Nếu bé mắc các bệnh về tai, mũi, họng, hay các bệnh như viêm màng não, đều gây ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình phát triển ngôn ngữ. Hơn nữa, tự kỷ là một dấu hiệu rõ ràng khi trẻ chậm nói, nhưng không phải tất cả trẻ chậm nói đều do tự kỷ, đây là một bệnh về não do một gen bất thường gây ra.
Trẻ chậm nói do tâm lý
Nếu trẻ được cha mẹ chiều chuộng quá mức hoặc bị bỏ rơi sẽ ảnh hưởng đến tâm lý, dẫn đến tình trạng chậm nói. Các mẹ đừng cho rằng con còn nhỏ sẽ thiếu nhận thức; thực tế đây là độ tuổi mà khả năng tiếp nhận thế giới xung quanh của các em sẽ phát triển mạnh mẽ hơn. Hiện nay, trẻ chậm nói do nguyên nhân tâm lý đang có xu hướng gia tăng do cha mẹ bận rộn, ít có thời gian chơi với con.
Trẻ chậm nói do vấn đề tâm lý có xu hướng phát triển về kích thước. (Nguồn: tổng hợp)
Trẻ chậm nói phải làm sao? Khi nào nên can thiệp?
Mỗi em bé có các mốc phát triển khác nhau tùy thuộc vào nơi chúng được sinh ra. Điều này cũng đúng với chứng chậm nói; trước khi chính thức can thiệp, cha mẹ phải xác định trước mức độ chậm nói của trẻ.
Cách đơn giản nhất để nói là quan sát nhận thức của bé về từ ngữ và âm thanh. Nếu trẻ có thể hiểu và làm theo những câu nói ngắn gọn, đơn giản của cha mẹ như “Sữa đâu”, “Bóng đâu”, “Chào đi”, “Bai bai nha”,… Thì đơn giản là trẻ chậm nói khi làm theo hành động. Với sự hướng dẫn đúng đắn của cha mẹ và giáo viên, khả năng ngôn ngữ của bé sẽ dần được cải thiện.
Mặt khác, nếu em bé không phản ứng với bất kỳ từ nào, ngay cả khi được gọi bằng tên, cha mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ để xác định hướng hành động tốt nhất.
Hãy dành nhiều thời gian hơn để nói chuyện với bé, ngay cả khi bé không đáp lại, để khuyến khích bé nói nhiều hơn. Cách dạy trẻ chậm nói dưới 12 tháng tuổi hiệu quả nhất là nói những từ đơn giản như “ba”, “mẹ” để trẻ ghi nhớ âm thanh, giọng nói của người thân. Khen ngợi con bạn bất cứ khi nào con nói một từ nào đó, và nếu con không nói, hãy lặp lại từ đó và khuyến khích con tiếp tục phát âm từ đó cho bạn.
Đối với trẻ lớn, mẹo dạy trẻ chậm nói là mẹ nên nói chậm rãi, rõ ràng để trẻ dễ tiếp thu hơn. Nếu bạn nói ngọng, bé sẽ dễ dàng bắt chước theo, điều này không tốt cho sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Ngoài ra, mẹ có thể kết hợp các động tác như vẫy tay tạm biệt để con bắt chước theo. Hãy trò chuyện với con mọi lúc, chẳng hạn như trong khi ăn hoặc trước khi đi ngủ để con cảm nhận được tình yêu thương của bạn và giao tiếp tự tin hơn.
Để giúp trẻ tiếp thu thông tin, cha mẹ nên nói chậm và rõ ràng. (Nguồn: tổng hợp)
Giải thích cho trẻ chậm nói bạn đang làm gì để giúp trẻ mở rộng vốn từ, biết gọi tên các đồ vật trong nhà là phương pháp dạy trẻ hiệu quả. Ví dụ, bạn có thể bảo tôi mang cơm cho bạn ăn hoặc đôi giày này cho bạn/bố/mẹ. Sau một thời gian, bạn sẽ nhận thấy hiệu quả rõ rệt nếu lặp lại động tác này hàng ngày.
Trò chuyện với bạn bè cũng là một phương pháp điều trị hiệu quả cho trẻ chậm nói vì nó khuyến khích trẻ nói nhiều hơn, tự tin giao tiếp hơn. Do đó, cha mẹ phải cho phép con cái của họ tương tác với nhiều người hơn trong môi trường của chúng, chẳng hạn như gửi chúng đến trường mẫu giáo, đưa chúng đến công viên chơi hoặc chơi với bạn bè và hàng xóm. Khi trẻ có cơ hội chơi với bạn cùng trang lứa, trẻ sẽ trở nên tự tin hơn và dễ dàng phát triển các kỹ năng ngôn ngữ hơn.
Quan sát và ghi nhớ màu sắc con thích cũng là một mẹo chữa trẻ chậm nói. Việc dạy bé học những thứ chúng yêu thích sẽ tạo hứng thú và khả năng ghi nhớ nhanh hơn. Với những bé còn quá nhỏ, chưa có cách thể hiện rõ ràng khiến bố mẹ khó khăn trong việc xác định màu sắc bé thích nhưng chỉ cần chịu khó quan sát, để ý một chút sẽ nhận ra ngay.
Thông thường, các bé gái sẽ có xu hướng để ý những gam màu ấm, bắt mắt như đỏ, hồng, cam, vàng,… Ngược lại, các bé trai thường chú ý đến những đồ vật có tone màu trung tính, cảm giác mát mẻ như xanh da trời, xa nước biển, xanh đen, xám,… Dựa vào đó, bố mẹ cũng có thể đoán được phần nào màu sắc yêu thích của con mình.
Việc tiếp xúc với màu sắc, hình ảnh là cách nhanh nhất giúp bé hình thành tư duy, khơi gợi trí tưởng tượng cũng như hứng thú tìm hiểu mọi điều xung quanh. Do đó, bố mẹ có thể mua các tranh ảnh, đồ chơi nhiều màu sắc hay dẫn con đến những khu vui chơi giải trí, cho con trải nghiệm cảm giác “vừa học, vừa chơi” thông qua các màu sắc đa dạng ở đó. Đặc biệt, khi bắt đầu, bố mẹ hãy cho con học cách phát âm với những từ ngữ đơn lẻ, không dấu trước rồi mới đến các từ phức tạp hơn.
Nhiều người thường cho rằng, việc cho con đi mẫu giáo quá sớm sẽ không tốt bằng việc tự chăm sóc bé. Tuy nhiên, việc quá bảo bọc, săn sóc mà không tạo điều kiện cho trẻ được tiếp xúc với thế giới bên ngoài có thể khiến trẻ trở nên rụt rè và ít nói hơn, đặc biệt chúng còn có cảm giác sợ hãi khi tiếp xúc với người lạ.
Mặt khác, việc cho con đi học sớm tưởng chừng đơn giản nhưng sẽ mang lại hiệu quả đáng kinh ngạc trong quá trình thúc đẩy sự phát triển của trẻ. Hầu hết những đứa trẻ được cho đi mẫu giáo sớm thường lanh lợi và mạnh dạn hơn hẳn khi ở nhà.
Tại trường mầm non, các bé sẽ được tiếp xúc với bạn bè cùng tuổi, biết học cách giao tiếp, lắng nghe và bày tỏ cảm xúc. Đồng thời, trẻ cũng được học cách tự lập trong việc sinh hoạt thường ngày như ăn, chơi, ngủ, nghỉ,… biết cách tự chăm sóc bản thân, quan tâm và giúp đỡ người khác. Từ đó, khả năng ngôn ngữ và tư duy của con cũng được cải thiện đáng kể.
Trẻ chậm nói được hưởng lợi từ việc đọc sách. Cha mẹ nên dành thời gian đọc truyện cho con vào mỗi buổi tối hoặc cuối tuần. Điều này giúp kích thích khả năng ngôn ngữ và hiểu biết của con bạn về cách mọi người giao tiếp với nhau. Hơn nữa, thảo luận về nội dung câu chuyện là một cách tốt để cải thiện kỹ năng giao tiếp của con bạn. Điều lưu ý là các mẹ nên chọn cho con những cuốn sách có hình ảnh minh họa và màu sắc bắt mắt.
Thường xuyên hát cho trẻ nghe những bài hát thiếu nhi vui nhộn là cách dạy trẻ chậm nói ghi nhớ từ hiệu quả. Nhịp điệu của bài hát sẽ giúp bé học từ mới, và hãy khuyến khích bé hát theo bạn. Nếu trẻ tỏ thái độ không thích, mẹ không nên ép trẻ làm theo ý mình; điều này sẽ tác động không tốt đến tâm lý của trẻ và càng làm trầm trọng thêm tình trạng chậm nói.
Thực tế, theo nhiều nghiên cứu thì trung bình mười trẻ sẽ có một trẻ bị chậm nói. Tình trạng này đã được các nhà nghiên cứu chứng minh là điều bình thường và rất phổ biến. Tuy nhiên, trẻ chậm nói lại khiến nhiều bậc phụ huynh không khỏi lo lắng rằng “Liệu con mình chậm nói thì có bị ảnh hưởng đến trí thông minh hay không?”. Bố mẹ nên hiểu rằng khả năng phát triển ngôn ngữ của mỗi bé là khác nhau. Chính vì vậy, việc con biết nói sớm hay muộn đều không ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ.
Tuy vậy, bố mẹ cũng không nên quá chủ quan và cần tìm hiểu để phân định rõ ràng về việc con chậm phát triển hay chỉ chậm nói. Nếu là chậm phát triển thì bé sẽ không chỉ chậm nói mà còn kèm theo các biểu hiện khác nữa.
Cụ thể, nếu bé đã 18 tháng tuổi những vẫn không thích nói chuyện, không có phản ứng lại khi được gọi tên hay chỉ có thể giao tiếp bằng cử chỉ, khó khăn trong việc phát âm hay có giọng nói bất thường,… thì nên nhanh chóng đưa bé đến bệnh viện thăm khám. Đặc biệt, bố mẹ phải thường xuyên theo sát con nhằm có thể phát hiện được các triệu chứng bất thường và cho con đi điều trị kịp thời.
Dưới đây có 1 số mẹo dân gian hay, quý vị cha mẹ cũng có thể tham khảo thêm nhé!
Một số mẹo dân gian chữa trẻ chậm nói mà phụ huynh có thể tham khảo
Chữa chậm nói cho trẻ bằng lưỡi heo
Dân gian thường hay nói rằng ” ăn gì bổ đó” vì thế nhiều người cũng truyền nhau mẹo cho trẻ ăn lưỡi heo để chữa chứng chậm nói. Thực tế lưỡi heo vốn là một loại thực phẩm bổ dưỡng có nhiều dưỡng chất như protein, P, Ca, Mg, Fe, vitamin E, B1, B2, PP, B6.. và đây cũng đều là các chất tốt cho sự phát triển của trẻ nên phụ huynh cũng rất hay nấu các món về lưỡi heo cho bé.
Mẹo dân gian chữa trẻ chậm nói bằng lưỡi heo được thực hiện rất đơn giản. Mẹ chỉ cần xử lý phần chóp lưỡi và nấu thành các món ăn cho con. Với con gái thì ăn 7 cái lưỡi, con trai thì ăn 9 cái, liên tục tương ứng trong bằng đấy ngày. Cứ đều đặn thực hiện như vậy hết 7 hay 9 ngày thì trẻ sẽ nói nhanh như sáo.
Một lưu ý nho nhỏ là mẹ không dùng hết nguyên cả cái lưỡi heo mà chỉ cần dùng một ít phần chóp lưỡi là đủ. Một lưu ý nho nhỏ là cần phải làm sạch phần chóp lưỡi trước khi chế biến cho trẻ. Bên cạnh đó do cần ăn liên tục nên mẹ cũng có thể chú ý chế biến thành đa dạng món ăn để trẻ có hứng thú hơn và không bị ngán.
Mẹo dân gian chữa trẻ chậm nói này được áp dụng nhiều phần vì được đánh giá là an toàn. Trẻ ăn lưỡi cũng giúp tăng cường dinh dưỡng chứ không hề ảnh hưởng xấu gì nên cha mẹ cũng rất hay áp dụng cho con. Tuy nhiên dù nhiều người nói rằng phương pháp này có hiệu quả nhưng cũng không thể thống kê hết tỉ lệ có hiệu quả thông qua phương pháp này.
Mẹo dân gian chữa trẻ chậm nói bằng đậu đỏ
Dùng đậu đỏ cho trẻ chậm nói biết nói nhanh cũng là cách được truyền miệng nhiều mà phụ huynh có thể tham khảo. Mẹo dân gian chữa trẻ chậm nói này cũng được thực hiện vô cùng đơn giản, chỉ cần mẹ xay nhuyễn đậu đỏ ra, trộn với một ít rượu sau đó bôi một ít vào phía dưới lưỡi cho trẻ, liên tục vài lần trẻ sẽ dần biết nói.
Đậu đỏ cũng là nguồn thực phẩm khá an toàn và phổ biến, tuy nhiên một vấn đề nho nhỏ ở phương pháp này chính là phải dùng đậu đỏ nguyên hạt sống và phải trộn với rượu. Do đó mẹ cần phải dặn để sao cho bé hiểu không được nuốt ngay. Ngoài ra mẹ cũng cần chọn loại rượu tốt, không có nồng độ cồn quá cao, đậu đỏ cũng lựa chọn nguồn an toàn để tránh các tình huống gây ngộ độc.
Tuy nhiên chưa có bất cứ lý luận nào chứng minh vì sao lại có mẹo dân gian chữa trẻ chậm nói này và hiệu quả từ đâu. Mặt khác với nguy cơ có thể gây ngộ độc từ việc trộn bột đậu đỏ và rượu thì phụ huynh cũng nên cẩn trọng hơn để tránh gây nguy hiểm cho con.
Mẹo cướp lời cho trẻ chậm nói
Một mẹo dân gian cũng được nhiều người truyền tai nhau rất đặc biệt có tên là mẹo “cướp lời”. Theo đó cha mẹ cần đưa con ra chợ hoặc những nơi buôn bán, sau đó tìm một hàng bán chạy nhất để thực hiện. Khi thấy người đó đang chuẩn bị ăn một thứ gì đó hãy chạy đến cướp đồ ăn và đưa cho con ăn. Như thế thì trẻ sẽ nhanh chóng biết nói vì “cướp” được lời của người kia và họ cũng không mất mát gì ( trừ đồ ăn).
Để mẹo dân gian chữa chậm nói cho trẻ này có hiệu quả, cần lưu ý các vấn đề như không được cho người đó biết trước kế hoạch, tất cả đều phải diễn ra một cách bất ngờ. Đồng thời nếu có bị đối phương la mắng cũng không được nói lý do vì sao làm vậy. Người được chọn cần phải là người hay nói, buôn bán xởi lởi, người vui vẻ thì càng tốt, tuyệt đối không nên chọn người kiệm lời.
Nhiều người thường sợ rằng làm cách này có thể khiến trẻ bị la mắng, chửi bới tuy nhiên hầu hết những người già, người lớn tuổi đều biết về mẹo này nên sẽ không bao giờ trách mắng. Hoặc nếu quá lo lắng thì gia đình nên xem xét chọn một người trông có vẻ hiền lành, dễ tính để thực hiện sẽ tốt hơn.
Chữa chậm nói cho trẻ bằng cá lóc
Chữa chậm đi, chậm nói bằng cá lóc cũng là mẹo được dân gian truyền tai nhau từ rất lâu vì vừa đơn giản, dễ thực hiện lại cũng không gây nguy hiểm cho con. Ba mẹ chỉ cần ra chợ mua một con cá lóc to, sau đó cầm phần đuôi khéo léo đầu gõ vào đầu gối trẻ. Với bé trai thì 9 lần, bé gái thì 7 lần. Thực hiện liên tục vài ngày bé sẽ nói sõi và biết đi nhanh.
Thực tế mẹo dân gian chữa trẻ chậm nói này cũng được nhiều người cho rằng có hiệu quả. Cá lóc sau khi gõ chân trẻ cũng hoàn toàn có thể làm sạch, nấu cháo hay chế biến thành các món ăn bổ dưỡng khác tốt cho sức khỏe của con. Chẳng hạn như cháo cá lóc cũng là món ăn bổ dưỡng được các gia đình thường xuyên thực hiện cho con trẻ.
Tuy nhiên cũng tương tự như các phương pháp trên, không có bất cứ nguyên lý nào chứng minh rằng vì sao lại có thể giúp trẻ nhanh biết nói. Dù vậy thì nhìn chung, phương pháp này cũng không hề gây nguy hiểm cho trẻ nên vẫn được phụ huynh tham khảo áp dụng khi thấy trẻ mãi mà chưa biết nói.